گوشه‌ای از تاریخ فلسفه و انقلاب

قانون خاص و عام

در تاریخ همه کس، سقراط، بابک خرم‌دین، آنتیگون، اسپارتاکوس، خسرو روزبه و … را انقلابی می‌شناسند. خسرو روزبه در دفاعیات خود از سقراط و دفاعیات او در دادگاه یاد می‌کند. چه ویژگی‌ای در سقراط و روزبه و سایرین وجود دارد که آن‌ها را ممتاز و انقلابی می‌کند؟
سقراط در دادگاه متهم می‌شود که قانون مقدس مردم آتن را نقض کرده است. قانونی که می‌گوید «رابطه‌ی والدین و فرزندان یک رابطه‌ی مقدس است و شخص ثالثی حق ورود به آن را ندارد.»

سقراط در شهر آتن جوانان را به درک حقیقت دعوت می‌کرد. حقایقی که در تضاد با آداب و رسوم و قوانین مرسوم مردم آتن قرار می‌گرفتند و از میان جوانان، کسانی بودند که حقیقت را در مقابل آراء و عقاید مرسوم مردم آتن انتخاب می‌کردند و همین امر موجب تضاد و برخورد آنان با اولیاءشان می‌شد. اولیاء به طور معمول از قوانین موجود که برای آن‌ها مقدس بود دفاع می‌کردند و به همین جهت برای نجات خود و وضع موجود شهر آتن چاره‌ای نداشت مگر آن که سقراط را به دست قانون بسپارد. بدین ترتیب سرنوشت سقراط از پیش تعیین شده بود. بزرگ‌ترین گناه و اتهام سقراط در دادگاه این بود که قوانین خاص را به جای قانون عام انتخاب کرده است و راهی را نشان داده است که پیش از این وجود نداشته است. در واقع اتهام سقراط این بود که قوانین خود را به جای قوانین مقدس ایزدان گذاشته است و حقانیت آن را به جوانان نشان داده است. سقراط در دادگاه از روش خود دفاع می‌کند و کیفر مرگ را که برای او در نظر گرفته بودند می‌پذیرد. به گفته‌ی افلاطون انتخاب مرگ از طرف سقراط بیش از پیش موجب شرمساری مردم آتن شد و مقدمه‌ی سقوط حکومت آتن را بعد از پریکلس فراهم کرد. آن چه سقراط را جاویدان ساخت، این بود که برای عافیت خود در مقابل دادگاه سر فرود نیاورد و «آری»‌ نگفت؛ بلکه «نه» گفت.

دکتر ارانی در هنگام بازداشت با پنجاه و سه نفر به آنان گفت: «سر نیزه‌ی رژیم زیر گلوی شماست. اگر «آری» بگویید گلوی شما را از هم خواهد درید. تنها راه نجات شما «نه»‌ گفتن است.» بدین ترتیب است که انتخاب راه خاص در مقابل راه عام و مرسوم و گفتن «نه» پرچم هر انقلابی در هر دوره و زمان است. نیروهای متحجر و واپس‌گرا مدافع قانون عام و مرسوم و وضع موجودند و نیروهای انقلابی طرفدار راه خاص و دگرگونی وضع موجود می‌باشند. این شعر بزرگ شاعر ما، نیما،‌ در مورد آنان که خواستار حفظ وضع موجودند بسیار صادق است.

دینگ دانگ… بی گمان
نادان‌تر آن کسان
کافسونشان نهاده به همپای کاروان
از بیم، تیغ دشمن را تیز می‌کنند
وین گونه زان پلیدان پرهیز می‌کنند
ناقوس، نیما

نه گفتن به انتخابات یک وظیفه‌ی مبرم انقلابی است.