کووید-۱۹، همچون اشعۀ ایکس، شکافهای بسیاری را در اسکلت جوامعی ای که ما بر پا داشته ایم، آشکار کرده است. این بیماری مغالطه و دروغ را در هر جا که بوده، افشا کرده است: این دروغ را که بازار آزاد می تواند مراقبتهای بهداشتی و سلامت را برای همگان تأمین کند؛ این افسانه را که کار پرستاری بدون دستمزد کار نیست؛ این فریب را که ما در دنیائی “پسانژادپرست” زندگی می کنیم؛ این قصه را که ما همگی در یک قایق نشسته ایم. آری، در ما همگی در یک دریا شناوریم، اما بعضی ها در قایقهای تفریحی محکم نشسته و برخی به تخته پاره ای چنگ انداخته اند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد
تاریخ پاندمی کووید-۱۹ را برای کشتار بیشتر از ۲ میلیون انسان در سراسر دنیا به یاد خواهد آورد، و به این خاطر که این بیماری صدها میلیون را به فقر و فلاکت کشاند.
تاریخ احتمالاً این پاندمی را به این خاطر نیز به یاد خواهد آورد، که برای اولین بار در تاریخ ثبت شده، نابراری همزمان در تمام و تک تک کشورهای روی زمین تشدید شد.
صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، همگی نگرانی شان را از این بابت که پاندمی موجب تشدید نابرابری در سراسر دنیا شده، ابراز کرده و نسبت به عواقب زیانبار آن هشدار داده اند. کریستالینا گئورگیوا، مدیرعامل صندوق بین المللی پول می گوید: “پیامد کووید-۱۹ افزایش حاد نابرابری است، و این به نوبۀ خود منجر به تلاطمات اقتصادی و اجتماعی عمیق خواهد شد: یک نسل سوخته در سالهای دهه ۲۰۲۰ و آثاری که در دهه های آبعدی آشکار خواهند شد.”
نظرسنجی آکسفام، که از ۲۹۵ اقتصاددان در ۷۹ کشور انجام شده، این دیدگاه را تأئید می کند. اقتصاددان برجستۀ و شناخته شده ای در سطح جهانی، همچون جایاتی گُش، جفری ساچز و گابریل زوکمان در این نظرسنجی مشارکت داشته اند. ۸۷ درصد پاسخ دهندگان گفته اند که نابرابری در درآمدها در کشورشان در اثر پاندمی “در حال افزایش بوده یا افزایش حاد” داشته است. این واقعیت شامی ۷۷ کشور از ۷۹ کشر می شده است. بیش از نیمی از پاسخ دهندگان همچنین بر این نظر بوده اند که “نابرابری جنسیتی محتملاً یا قطعاً” افزایش یافته است. بیش از دوسوم آنان هم بر افزایش نابرابری نژادی انگشت گذاشته اند. همچنین دوسوم پاسخ دهندگان اعلام کرده اند که دولت کتبوعه شان طرحی برای مبارزه با نابرابری ندارد.
این خطر که نابرابری با هزینه های سنگین انسانی، به طور مضاعفی شدت یابد نیز وجود دارد:
- ۱۰۰۰ نفر ثروتمندترین میلیاردرها فقط به ۹ ماه وقت احتیاج دارند تا ثروت شان را به سطح قبل از پاندمی برسانند. این مدت برای تهیدست ترین مردم جهان ۱۴ بار درازتر، یعنی برابر یک دهه خواهد بود.
- افزایش ثروت ۱۰ ثروتمندترین میلیاردر جهان در فاصلۀ پس از بحران پاندمی، برای این که مانع از سقوط هر کس در دنیا، در اثر کرونا به دامن فقر شد وهمه را واکسینۀ کووید-۱۹ کرد، کفایت می کند و حتی چیزی هم بیشتر.
- در سطح جهانی زنان در آن بخشهائی از اقتصاد فرانمایندگی (حضور بیش از متوسط) دارند که به سخت ترین وجهی توسط پاندمی آسیب دیده اند. اگر حضور زنان در این بخشها در همان سطح حضور مردان می بود، نزدیک به ۱۲۰ میلیون زن کارگر کمتری در معرض خطر بالای از دست دادن شغل یا درآمدشان بودند.
- در برزیل، مردمان افریقائی تبار ۴۰ درصد بیشتر از مردمان سفید در معرض خطر مرگ در اثر کووید-۱۹ اند. اگر نرخ مرگ آنان همان ضریب مرگ مردمان سفید می بود، آنگاه تا پایان ربع دوم سال گذشته (ژوئن ۲۰۲۰) قریب به ده هزار تن از آنان هنوز زنده بودند. در امریکا، مردمان کشورهای امریکای لاتین و مردمان سیاه با خطر مرگ بالاتری در اثر کووید-۱۹ نسبت به سیدپوستان مواجه اند. اگر نرخ مرگ آنان همان ضریب مرگ مردمان سفید می بود، آنگاه در پایان سال گذشته (دسامبر ۲۰۲۰) قریب به بیست و دو زار تن از آنان هنوز زنده بودند.
- طبق محاسبۀ بانک جهانی اگر کشورها از هم اکنون برای تقلیل نابرابری دست به اقدام بزنند، در این صورت حدوداً سه سال طول خواهد کشید تا سطح فقر به سطح قبل از بحران برسد؛ و در غیر این صورت یک دهه.
با این وجود، این که تاریخ چگونه از اقدامات دولتها در مواجهه با پاندمی یاد خواهد کرد، فصلی است که هنوز باید نوشته شود. دولتها در سراسر دنیا فرصت تنگ و کاهنده ای برای ایجاد اقتصادی عادلانه در پساکرونا دارند؛ اقتصادی که برابرتر و همه گیرتر باشد، از سیارۀ ما حفاظت کند و به فقر خاتمه دهد.
دولتها می توانند با گذر عاجل از سیستم اقتصادی کنونی – که براصول پدرسالارانه، سلطۀ سفیدان و نئولیبرالیسم برای استثمار و بهره کشی استوار است – چنین کنند. این سیستم به نابرابری، فقر و بیداد مفرط انجامیده است – وضعیتی که جهان ما را، در زمانی که بحران فررسید، تماماً تنها و ناآماده برای مواجهه با آن باقی گذاشت. بیش از هر زمان دیگری، دولت ها باید به ایده های واقعبینانه و عقل سلیم تکیه کنند تا بتوانند آینده ای بهتر را رقم زنند. آنها نباید این فرصت محدود را از کف بدهند.